Καρκίνος Στόματος
Η στοματική κοιλότητα περιλαμβάνει πολλά ανατομικά μόρια, τα χείλη, μια λεπτή επένδυση εσωτερικά των χειλιών και της παρειάς που ονομάζεται παρειοχειλικός βλεννογόνος, τα δόντια, το έδαφος του στόματος κάτω από τη γλώσσα, τα πρόσθια 2/3 της γλώσσας, τον ουρανίσκο (σκληρή υπερώα), τα ούλα, και μια μικρή περιοχή Πίσω από τον φρονιμίτη (σωφρωνιστήρα ή τρίτο γομφίο).
Η στοματική μοίρα του φάρυγγα περιλαμβάνει το οπίσθιο τριτημόριο της γλώσσας, τη μαλακή μοίρα της υπερώας (μαλακή υπερώα), τις αμυγδαλές και το οπίσθιο τοίχωμα του φάρυγγα. Σιελογόνοι αδένες βρίσκονται διασπαρμένοι σε όλη την στοματική κοιλότητα και παράγουν σίελο ο οποίος διατηρεί το στόμα υγρό και βοηθά στη πέψη των τροφών.
Ο καρκίνος είναι μια ομάδα ασθενειών και συμβαίνει όταν κάποια κύτταρα του σώματος παύουν να είναι φυσιολογικά και πολλαπλασιάζονται χωρίς έλεγχο και τάξη. Περισσότερα από 100 διαφορετικά είδη καρκίνου είναι γνωστά.
Όπως όλα τα όργανα του σώματος έτσι το στόμα και ο φάρυγγας αποτελούνται από πολλά είδη κυττάρων. Τα κύτταρα φυσιολογικά διαιρούνται με έναν συγκεκριμένο τρόπο ώστε να παραχθούν περισσότερα κύτταρα kai αυτό συμβαίνει μόνο όταν ο οργανισμός τα χρειάζεται. Αυτή η διαδικασία βοηθά να διατηρείται το σώμα σε κατάσταση υγείας.
Όταν τα κύτταρα διαιρούνται ανεξέλεγκτα χωρίς να χρειάζεται ο οργανισμός νέα κύτταρα τότε σχηματίζεται ένα πλεόνασμα ιστού. Αυτή η μάζα του πλεονάζοντος ιστού καλείται όγκος. Ο όγκος μπορεί να είναι καλοήθης ή κακοήθης.
- Οι καλοήθεις όγκοι δεν είναι καρκίνος. Συνήθως εύκολα αφαιρούνται και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υποτροπιάζουν, δηλαδή δεν επανεμφανίζονται. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι τα κύτταρα στους καλοήθεις όγκους δεν εισβάλουν σε άλλους ιστούς ούτε εξαπλώνονται σε άλλα μέρη του σώματος. Οι καλοήθεις όγκοι συνήθως δεν αποτελούν απειλή για τη ζωή.
- Οι κακοήθεις όγκοι είναι καρκίνος. Μπορούν να εισβάλουν και να καταστρέψουν τους γειτονικούς ιστούς και όργανα. Ακόμη καρκινικά κύτταρα μπορούν να αποσπαστούν από ένα κακοήθη όγκο και να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος ή στο λεμφικό σύστημα. Αυτός είναι και ο τρόπος με τον οποίο ο καρκίνος εξαπλώνεται και δημιουργεί δευτερογενείς όγκους σε άλλα μέρη του σώματος. Αυτή η εξάπλωση του καρκίνου ονομάζεται μετάσταση.
Ο καρκίνος του στόματος δίνει μεταστάσεις συνήθως μέσα από το λεμφικό σύστημα. Τα καρκινικά κύτταρα που εισέρχονται στο λεμφικό σύστημα μετακινούνται μέσα σε αυτό με τη λέμφο που είναι μια σχεδόν διάφανη υδαρής ουσία και περιέχει κύτταρα τα οποία βοηθούν στην καταπολέμηση της λοίμωξης και της νόσου.
Κατά μήκος των λεμφαγγείων υπάρχουν ομάδες, λεμφογαγγλίων (μερικές φορές ονομάζονται λεμφαδένες). Όταν ο καρκίνος του στόματος δίνει μεταστάσεις, συνήθως «ταξιδεύει» προς τους λεμφαδένες στην περιοχή του τραχήλου. Μπορεί ακόμη να εμφανίσει μεταστάσεις και σε άλλα μέρη του σώματος. Ο καρκίνος αυτών των μεταστάσεων είναι η ίδια αρρώστια και έχει το ίδιο όνομα όπως και ο καρκίνος της αρχικής εστίας.
Ο καρκίνος του στόματος εμφανίζεται συνήθως σε ανθρώπους ηλικίας άνω των σαράντα ετών αλλά μπορεί να προσβάλλει άτομα οποιασδήποτε ηλικίας. Αναφέρονται μερικά προειδοποιητικά σημεία που βοηθούν στην αποκάλυψή τους:
- Πληγή στο στόμα που δεν επουλώνεται.
- Διόγκωση ή πάχυνση στην παρειά ή στα χείλη.
- Λευκή ή κόκκινη κηλίδα στα ούλα, στη γλώσσα, ή στο βλεννογόνο του στόματος.
- Πόνος ή αίσθημα ότι κάτι έχει σφηνωθεί στο φάρυγγα.
- Δυσκολία στη μάσηση ή στην κατάποση.
- Δυσκολία στην κίνηση της κάτω γνάθου ή της γλώσσας.
- Μούδιασμα της γλώσσας ή άλλης περιοχής του στόματος.
- Διόγκωση στη γνάθο το οποίο εμποδίζει την οδοντοστοιχία να εφαρμόζει στη θέση της ή την καθιστά άβολη.
Οποιοδήποτε από τα παραπάνω σημεία μπορεί να προκαλείται από καρκίνο ή από άλλη λιγότερο σοβαρή αιτιολογία. Μην περιμένετε για κάτι μέχρι να πονέσει. Ο πόνος συνήθως δεν είναι από τα πρώιμα συμπτώματα του καρκίνου του στόματος. Είναι απαραίτητο να επισκεφθείτε έναν οδοντίατρο ή γιατρό εάν κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα διαρκεί περισσότερο από δύο εβδομάδες.
Μετά από τη διάγνωση και τη σταδιοποίηση, ο γιατρός καταστρώνει το σχέδιο θεραπείας το οποίο να ικανοποιεί τις ανάγκες του συγκεκριμένου ασθενή. Η θεραπεία του καρκίνου του στόματος εξαρτάται από έναν αριθμό παραγόντων. Ανάμεσα σε αυτούς περιλαμβάνονται η εντόπιση, το μέγεθος, ο τύπος, η έκταση του όγκου, και το στάδιο της νόσου.
Ο γιατρός ακόμη συνυπολογίζει την ηλικία του ασθενή και τη γενική υγεία του. Η θεραπεία περιλαμβάνει χειρουργική αφαίρεση του όγκου, ακτινοθεραπεία ή σε πολλές περιπτώσεις ένα συνδυασμό και των δύο. Για ορισμένους ασθενείς ενδείκνυται η χημειοθεραπεία, μια θεραπεία με ειδικά φάρμακα εναντίον του καρκίνου.
Για τους περισσότερους ασθενείς είναι απαραίτητο να κάνουν έναν πλήρη οδοντιατρικό έλεγχο πριν αρχίσουν τη θεραπεία του καρκίνου. Επειδή η θεραπεία εναντίον του καρκίνου καθιστά το στόμα ευαίσθητο και επιρρεπή σε λοιμώξεις, οι γιατροί συμβουλεύουν τους ασθενείς να ολοκληρώσουν κάθε απαραίτητη εργασία στο στόμα πριν αρχίσει η θεραπεία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι με καρκίνο θέλουν να μάθουν όλα όσα μπορούν σχετικά με την ασθένειά τους και τις επιλογές θεραπείας ώστε να μπορούν να λάβουν ενεργητικό μέρος στις αποφάσεις σχετικά με την ιατρική και οδοντιατρική αγωγή. Ο γιατρός και ο οδοντίατρος είναι τα πιο κατάλληλα πρόσωπα για να απαντήσουν σε αυτές τις ερωτήσεις.
Πολλοί ασθενείς θεωρούν χρήσιμο να κάνουν έναν κατάλογο από ερωτήσεις πριν συναντήσουν τον ιατρό. Κρατώντας σημειώσεις μπορούν να θυμούνται ευκολότερα τα λόγια του ιατρού. Μερικοί ασθενείς επίσης βρίσκουν πολύ βοηθητικό να έχουν μαζί τους μέλη της οικογένειας ή φίλους, οι οποίοι παίρνουν μέρος στη συζήτηση ή απλώς παρακολουθούν.
Πριν αρχίσει η θεραπεία, ο ασθενής φυσικό είναι να θέλει να απευθύνει τις παρακάτω ερωτήσεις στον ιατρό:
- Ποιες είναι οι επιλογές στη θεραπεία μου;
- Ποια από όλες μου συνιστάτε; Γιατί;
- Ποιοι είναι οι κίνδυνοι και οι πιθανές παρενέργειες της κάθε μιας θεραπείας;
- Ποια είναι τα αναμενόμενα οφέλη από το κάθε είδος θεραπείας;
- Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις παρενέργειες;
Ακόμη έχουμε πολλά να μάθουμε για τον καρκίνο και τη θεραπεία του. Οι ασθενείς νιώθουν την ανάγκη να λύσουν όλες τις απορίες τους και να καταλάβουν όλες τις απαντήσεις μεμιάς. Όμως θα έχουν πολλές ευκαιρίες να ζητήσουν από το γιατρό να τους εξηγήσει πράγματα που είναι δυσνόητα και να τους δώσει περισσότερες πληροφορίες.
Οι αποφάσεις για το σχέδιο θεραπείας ίσως είναι πολύπλοκες. Πριν αρχίσει η θεραπεία, ο ασθενής μπορεί να ζητήσει μια δεύτερη γνώμη από άλλον γιατρό αναφορικά με τη διάγνωση και το σχέδιο θεραπείας. Μια μικρή καθυστέρηση δεν θα μειώσει τις πιθανότητες επιτυχίας της θεραπείας. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να βρείτε ένα γιατρό για μια δεύτερη γνώμη:
- Ο οικογενειακός γιατρός και ο οδοντίατρος του ασθενή μπορεί να προτείνει έναν ειδικό που θεραπεύει καρκίνο του στόματος.
- Οι ασθενείς μπορούν να πάρουν ονόματα ειδικών από τον τοπικό ιατρικό ή οδοντιατρικό σύλλογο ή από την ιατρική ή οδοντιατρική σχολή.
Οι ασθενείς με καρκίνο του στόματος μπορούν να θεραπευθούν από μια ομάδα ειδικών. Η ιατρική ομάδα μπορεί να περιλαμβάνει γναθοχειρουργό, ιατρό ογκολόγο παθολόγο, ακτινοθεραπευτή ογκολόγο, προσθετολόγο οδοντίατρο, γενικό οδοντίατρο, πλαστικό χειρουργό, διαιτολόγο, κοινωνική λειτουργό, νοσηλεύτρια και λογοθεραπευτή.
Η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του όγκου στο στόμα είναι η συνήθης θεραπεία σε ασθενείς με καρκίνο του στόματος. Εάν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο καρκίνος έχει επεκταθεί ο χειρουργός μπορεί να προχωρήσει και σε αφαίρεση των λεμφαδένων του τραχήλου. Εάν ο καρκίνος έχει διηθήσει και σε μύες και άλλους ιστούς στον τράχηλο η εγχείρηση μπορεί να είναι πιο εκτεταμένη.
Πριν από το χειρουργείο ο ασθενής μπορεί να ρωτήσει στο γιατρό τις παρακάτω ερωτήσεις:
- Σε τις είδους εγχείρηση θα υποβληθώ;
- Πώς θα αισθάνομαι μετά από την εγχείρηση; Εάν έχω πόνο πως θα με βοηθήσετε;
- Θα αντιμετωπίζω δυσκολίες στα γεύματα;
- Σε ποιό σημείο θα είναι οι ουλές; Πώς θα μοιάζουν;
- Πιστεύετε ότι το χειρουργείο θα προκαλέσει μακροχρόνιες συνέπειες;
- Θα υπάρξουν μόνιμες αλλαγές στην εμφάνισή μου;
- Πρόκειται να χάσω κάποια δόντια; Μπορούν να αντικατασταθούν; Πόσο σύντομα;
- Εάν χρειασθεί πλαστική επέμβαση πόσο σύντομα θα μπορεί να πραγματοποιηθεί;
- Θα υπάρξει η ανάγκη να με δει ένας λογοθεραπευτής για να με βοηθήσει με τη δυσκολία της φώνησης;
- Πότε θα είμαι σε θέση να επιστρέψω στις καθημερινές μου δραστηριότητες;
Ακτινοθεραπεία
Εδώ χρησιμοποιούνται υψηλής ενέργειας ακτίνες για να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα και να σταματήσουν τον πολλαπλασιασμό τους. Όπως η χειρουργική επέμβαση και η ακτινοθεραπεία είναι τοπική θεραπεία• επιδρά στα κύτταρα της θεραπευόμενης περιοχής μόνο.
Η ενέργεια μπορεί να προέρχεται από ένα μεγάλο μηχάνημα (εξωτερική ακτινοθεραπεία). Μπορεί ακόμη να προέρχεται από ραδιενεργά υλικά τα οποία τοποθετούνται απευθείας μέσα ή κοντά στον όγκο (ακτινοθεραπεία με εμφύτευση). Η ακτινοθεραπεία ορισμένες φορές αντικαθιστά το χειρουργείο ιδιαίτερα σε μικρούς όγκους στο στόμα. Ασθενείς με μεγάλους όγκους πιθανόν να χρειασθούν συνδυασμό χειρουργικής επέμβασης και ακτινοθεραπείας.
Η ακτινοθεραπεία μπορεί να εφαρμοσθεί πριν ή μετά από το χειρουργείο. Πριν από το χειρουργείο η ακτινοθεραπεία μικραίνει τον όγκο ώστε να μπορεί να αφαιρεθεί. Η ακτινοβόληση μετά από το χειρουργείο συνήθως καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα που έχουν παραμείνει.
Για την εξωτερική ακτινοβόληση ο ασθενής πηγαίνει στο νοσοκομείο ή στη κλινική κάθε μέρα για τη θεραπεία. Συνήθως η ακτινοβόληση δίνεται για 5 μέρες την εβδομάδα και για 5-6 εβδομάδες. Αυτό το σχήμα βοηθά να προστατεύονται οι υγιείς ιστοί με τον καταμερισμό της συνολικής ποσότητας της ακτινοβολίας σε μικρές δόσεις.
Στην ακτινοθεραπεία με εμφύτευση τοποθετούνται μικρά τεμάχια τα οποία περιέχουν ραδιενεργό υλικό κατευθείαν μέσα στον όγκο ή σε ιστούς κοντά σε αυτόν. Γενικά το εμφύτευμα θα μείνει στη θέση του για πολλές μέρες και ο ασθενής θα παραμείνει στο νοσοκομείο σε ιδιαίτερο δωμάτιο. Κατά τη διάρκεια αυτή, οι νοσοκόμες και οι συνοδοί θα τον επισκέπτονται για περιορισμένο χρόνο. Το εμφύτευμα απομακρύνεται πριν ο ασθενής επιστρέψει στο σπίτι του.
Πριν ξεκινήσουν οι ακτινοβολίες ο ασθενής μπορεί να απευθύνει τις πιο κάτω ερωτήσεις στον γιατρό του.
- Πότε θα αρχίζουν οι θεραπείες; Πότε θα τελειώσουν;
- Πώς θα αισθάνομαι στη διάρκεια της θεραπείας;
- Τι πρέπει να κάνω για να φροντίσω το εαυτό μου κατά τη διάρκεια της θεραπείας;
- Μπορώ να συνεχίσω τις φυσιολογικές μου δραστηριότητες;
- Ποια εικόνα θα παρουσιάζει το στόμα μου στο τέλος της θεραπείας;
- Έχω ανάγκη από ειδική δίαιτα; Για πόσο καιρό;
- Εάν το στόμα μου παρουσιάζει ξηρότητα τί πρέπει να κάνω γι’ αυτό;
Χημειοθεραπεία
Είναι η χρησιμοποίηση ειδικών φαρμάκων με τα οποία σκοτώνουμε τα καρκινικά κύτταρα. Οι ερευνητές ψάχνουν για δραστικά φάρμακα ή για συνδυασμούς φαρμάκων ώστε να θεραπεύσουν τον καρκίνο του στόματος. Ακόμη ερευνούν τρόπους για να συνδυάσουν την χημειοθεραπεία με άλλους τρόπους θεραπείας του καρκίνου ώστε να συνεισφέρουν στην καταστροφή του όγκου και να προλάβουν την εξάπλωση της νόσου.
Οι επιστήμονες στα νοσοκομεία και στα ιατρικά κέντρα όλου του κόσμου μελετούν αυτή τη νόσο ώστε να μάθουν περισσότερα στοιχεία αναφορικά με την πρόληψή της και την αιτία που την προκαλεί. Οι γιατροί γνωρίζουν με βεβαιότητα ότι κανείς δεν μπορεί να «κολλήσει» καρκίνο από άλλο πρόσωπο• δεν είναι μεταδοτική νόσος. Δύο γνωστά αίτια του καρκίνου του στόματος είναι το κάπνισμα και το αλκοόλ.
Το κάπνισμα ευθύνεται για το 80-90% του καρκίνου του στόματος. Ένας αριθμός μελετών έδειξε ότι όσοι χρησιμοποιούν πίπα έχουν τις ίδιες πιθανότητες με αυτούς που καπνίζουν τσιγάρα. Για τους μακροχρόνιους καπνιστές ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος, κάτι που καθιστά το κάπνισμα στους νέους έναν ιδιαίτερα επικίνδυνο προδιαθεσικό παράγοντα.
Οι άνθρωποι που σταματούν το κάπνισμα — ακόμη και μετά από πολλά χρόνια λήψης — μπορούν να μειώσουν τις πιθανότητες για καρκίνο του στόματος σε μεγάλο ποσοστό.
Χρόνιοι αλκοολικοί επίσης αυξάνουν τις πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο ακόμη και αν δεν είναι καπνιστές. Πάντως άτομα που είναι ταυτόχρονα και καπνιστές και αλκοολικοί εμφανίζουν αυξημένη προδιάθεση για να αναπτύξουν καρκίνο του στόματος. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτές οι δύο ουσίες αυξάνουν η μια τη βλαπτική επίδραση της άλλης.
Ο καρκίνος των χειλέων προκαλείται από την υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Ο κίνδυνος μπορεί να αποφευχθεί με τη βοήθεια μιας αντιηλιακής κρέμας για τα χείλη ή φορώντας ένα καπέλο. Οι καπνιστές που χρησιμοποιούν πίπα είναι επίσης πιο επιρρεπείς στον καρκίνο των χειλέων.
Μερικές εργασίες, έχουν δείξει ότι πολλοί ασθενείς που έχουν αναπτύξει καρκίνο του στόματος έχουν ιστορικό λευκοπλακίας δηλαδή μια λευκή κηλίδα μέσα στο στόμα. Τα αίτια της λευκοπλακίας δεν είναι πλήρως κατανοητά συνήθως όμως συνδέονται με υπερβολική χρήση οινοπνεύματος και καπνίσματος.
Άλλη μια κατάσταση, η ερυθροπλακία εμφανίζεται σαν μια κόκκινη κηλίδα μέσα στο στόμα. Η ερυθροπλακία εμφανίζεται συνήθως σε άτομα ηλικίας 60-70 ετών. Η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία της ερυθροπλακίας και λευκοπλακίας είναι σημαντικές γιατί ο καρκίνος μπορεί να αναπτυχθεί σε αυτές τις κηλίδες.
Οι άνθρωποι οι οποίοι νομίζουν ότι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του στόματος θα πρέπει να συζητήσουν τις ανησυχίες τους με τον γιατρό ή τον οδοντίατρό τους ο οποίος είναι και ο αρμόδιος να υποδείξει τρόπους για να μειώσουν τον κίνδυνο και να παραπέμψει για μια σειρά προληπτικών εξετάσεων.